İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları
Av. Orhun Türkoğlu
İŞ KAZASI NEDİR?
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda İş Kazası ; iş yerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olay olarak tanımlanmıştır.
Bir olayın iş kazası sayılabilmesi için;
- Öncelikle işçinin işçi-işveren ilişkisi dahilinde çalışıyor olması gerekir,
- Olayın işyerinde veya işyerinden sayılan yerlerde meydana gelmiş olması gerekir,
- Olayın işveren tarafından yürütülmekte olan iş sebebiyle meydana gelmiş olması gerekir,
- Olay sebebiyle işçinin bedenen veya ruhen özre (zarara) uğramış olması gerekir,
- Olay ile işçi nezdinde meydana gelen zarar arasında illiyet (nedensellik) bağı bulunması gerekir,
MESLEK HASTALIĞI NEDİR?
Meslek hastalığı; işçinin çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları nedeniyle uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal özürlülük durumudur. Bir hastalığın meslek hastalığı sayılabilmesi için;
- Hastalığın çıkış nedeniyle yapılan iş arasında nedensellik bağının olması gerekir,
- Çalışan/hastalanan kişinin sgk’lı olması gerekir,
- Hastalığın meslek hastalığı listesinde yer alması gerekir,
- Meslek hastalığının yetkili hastanelerde hekim raporuyla tespit edilmesi gerekir,
- Hekim raporuyla tespit edilen meslek hastalığının kurum sağlık kurulu raporuyla onaylanması gerekir.
İş Kazasında Kusur Nedir?
İş kazasında kusur kavramı; işçiye zarar veren eylemin gerçekleşmesinde işçinin, işverenin veya üçüncü kişilerin hangi miktarda kusurları bulunduğunun tespit edilmesidir. Bulunan kusur oranları tarafların meydana gelen zarardan ne miktarda sorumlu olacaklarını belirlediğinden son derece önemlidir, işçiye zarar veren, maluliyetine veya geçici olarak iş görememesine neden olan eylemin gerçekleşmesinde kastı veya ihmali bulunan işveren veya üçüncü kişilerin belirlenecek kusur oranlarından kaynaklanan sorumlulukları hem tazminat hem de ceza soruşturması ve kovuşturması yönünden belirleyici olacaktır. Örneğin bilirkişi tarafından yapılan zarar hesabında işçinin zararının 1 milyon TL olduğunun tespiti ve yine işçinin %30 oranında kusurlu olduğu tespit edildiği takdirde bulunan 1 milyon TL zarardan %30 oranında indirim yapılacak ve tazminat 700 bin TL olarak hükmedilecektir.
İŞ KAZASINDAN KAYNAKLANAN TAZMİNAT NEDİR?
İş kazası sebebiyle vücut bütünlüğü ihlal edilen ve geçici ya da kalıcı malül olan ya da vefat eden işçinin ve mirasçılarının kusurlu olan işveren veya üçüncü kişilerden talep edebileceği maddi ve manevi tazminattır. Geçici ya da kalıcı maluliyeti bulunan veya vefat eden işçinin kaza nedeniyle gelirinde meydana gelen azalma ya da gelirinden tamamen mahrum kalma hallerine ilişkin yapılan tazminat hesabı maddi tazminattır. Aynı şekilde kaza nedeniyle oluşan psikolojik ve ruhsal zararın bir nebze de olsun giderilebilmesi amacıyla hükmedilen tazminat ise manevi tazminattır.
İŞ KAZASINDAN KAYNAKLANAN SAKATLIK NEDENİYLE TAZMİNAT NASIL HESAPLANIR?
İş kazası nedeniyle meydana gelen maddi zararın hesaplanması; işçinin yaşı, ücreti ve kazanın neden olduğu maluliyet süresi ve oranı dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Güncel yani 2024 yılı itibariyle yapılan hesaplamalar Yargıtay’ın içtihatları doğrultusunda TRH 2010 tablosuna göre yapılmaktadır. Hesaplamalar, işçinin emeklilik tarihine kadar çalışabileceği dönemi yani aktif çalışma dönemini ve ayrıca emeklilikten sonra elde edebileceği geliri yani pasif çalışma dönemini dikkate alarak yapılır. İşçinin aktif dönem zararı ve pasif dönem zararı TRH 2010 tablosunda verilen değerler dikkate alınarak hesaplanır ve işçinin toplam maddi zararı bulunur.
İŞ KAZASI SEBEBİYLE MANEVİ TAZMİNAT NEYE GÖRE BELİRLENİR?
İş kazası sebebiyle hükmedilecek manevi tazminat, kaza geçiren işçinin beden gücü kaybı nedeniyle bozulan ruh huzurunun, duyulan ve ileride duyulacak olan elem ve ıstırabın kısmen ve imkan nispetinde iadesini amaçladığından hakim hak ve nesafete göre takdir hakkını kullanarak manevi tazminatı tespit eder. Manevi tazminat belirlenirken ;
- Olayın özelliği,
- Zarar gören işçinin ekonomik ve sosyal durumu,
- Paranın alım gücü,
- Maluliyet oranı,
- Beden gücü kaybı sebebiyle duyulan ve ileride duyulacak olan elem ve ızdırap
dikkate alınarak manevi tazminat meblağı belirlenir.
İş kazası, işyerinde veya işin yürütümü sırasında meydana gelen, çalışanı bedenen veya ruhen zarara uğratan olaylardır. İş kazası olarak kabul edilen durumlar arasında iş yerinde veya iş yeri dışında görevli olunan sürede meydana gelen kazalar, işveren tarafından sağlanan bir taşıtla işe gidip gelirken gerçekleşen kazalar, iş saatleri içinde gerçekleşen kazalar yer alır.
İş kazası sonrasında çalışanların çeşitli hakları vardır. Bunlar arasında geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri, ölen işçinin hak sahiplerine ölüm geliri, cenaze ödeneği ve maddi-manevi tazminat talepleri yer alır. Çalışan, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından sağlanan bu haklardan yararlanabileceği gibi, işverene karşı tazminat davası da açabilir.
İş kazası meydana geldiğinde işveren, kazayı en geç kazadan sonraki 3 iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmek zorundadır. İş kazasının bildirilmesi için SGK’ya iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile başvurulmalıdır. Ayrıca, kaza sonrası işverenin, durumu derhal ilgili sağlık kuruluşuna ve kolluk kuvvetlerine bildirmesi gerekmektedir.
İş kazası nedeniyle dava açmak için öncelikle kazanın iş kazası olarak kabul edilmesi ve gerekli raporların alınması gerekmektedir. İş kazası davası, iş kazası nedeniyle maddi ve manevi zarar gören çalışan veya ölen çalışanın yakınları tarafından işverene karşı açılabilir. Davada, maddi tazminat (geçici iş göremezlik ödeneği, sürekli iş göremezlik geliri, tedavi giderleri) ve manevi tazminat talep edilebilir. Dava, iş mahkemelerinde açılır ve iş kazasının meydana gelmesinde işverenin kusuru olup olmadığı araştırılır.
İş Kazası Tazminatı Hesaplama
Bu hesaplama TRH 2010 Tablosuna göre yapılmıştır.
Hesaplanan değer tahminidir, kesin sonuçlar yargılama ile ortaya çıkmaktadır.