Av. Orhun Türkoğlu
İŞE İADE DAVASI NEDİR?
İşe İade Davası, İş Kanunu yahut Basın İş Kanunu kapsamında belirsiz süreli iş sözleşmesiyle iş güvencesi kapsamında çalışan işçinin işveren tarafından geçerli bir sebebe dayanılmaksızın (haklı ve geçerli bir sebep olmaksızın) iş aktinin feshi durumunda işçi tarafından tekrardan aynı işveren nezdinde aynı şartlarla istihdam edilmeyi tesis etmek amacıyla açılan dava türüdür. İşe iade davası bir tespit davası olup yapılan iş akti fesih işleminin haksız ve geçersiz olduğunun tespiti amacı ile yargılama yapılır, yani sadece işine geri dönmek amacı ile değil aynı zamanda iş akti fesih gerekçesinden rahatsız olarak söz konusu fesih gerekçesinin gerçeğe aykırı olduğunu ve bu fesih gerekçesini mahkeme kararı ile ortadan kaldırma amacı ile de açılır.
İŞ GÜVENCESİ NEDİR?
Iş güvencesi, işçinin iş ilişkisinde süreklilik sağlanarak geleceğine güvenle bakabilmesi , geçim kaynağı olan işini her an kaybetme korkusundan uzak tutularak yaşaması amacı ile anayasa ve sosyal devlet ilkesi doğrultusunda iş kanununun 18,19,20,21,22 ve 29. maddelerinde düzenlenen işçiye bir kısım haklar veren ve işvereni yükümlülük altına sokan düzenlemelerdir. Bu düzenlemeler iş güvencesi kapsamındaki işçilerin iş sözleşmelerinin işveren tarafından keyfi olarak feshedilmesinin önüne geçmeyi amaçlayarak fesih gerekçelerini ve fesih usulünü yani işverenin uyması gereken fesih aşama ve gerekçelerini düzenleyerek işçiye hukuki güvence sağlar. Örneğin performans nedeniyle iş akti fesih işleminde işverenin usulen performans kriterlerini işçiye tebliğ etmesi, işçinin savunmasının alınması gibi işlemleri yapma yükümlülüğü bulunması iş güvencesi hükümleri gereğidir.
KİMLER İŞE İADE DAVASI AÇABİLİR?
İşe iade davası açılabilmesi için ;
- İş sözleşmesinin İş Kanunu veya Basın İş Kanunu kapsamında olması,
- İş sözleşmesinin belirsiz süreli olması,
- İş sözleşmesinin işveren tarafından geçerli bir nedene dayanmadan feshedilmesi,
- İş yerinin otuz veya daha fazla işçi çalıştıran bir iş yeri olması,
- İşçinin en az altı ay kıdeminin bulunması,
- İşçinin işveren vekili statüsünde olmaması,
şartlarını sağlayan tüm çalışanlar işe iade davası açabilir.
İŞE İADE DAVASI NASIL AÇILIR?
İş akti feshedilen işçi fesih bildiriminin kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren bir ay içinde adliyelerde bulunan arabuluculuk bürosunda zorunlu arabuluculuk yoluna müracaat etmelidir, arabulucu tarafından gerçekleştirilen toplantı veya toplantılarda anlaşma sağlanamaması halinde anlaşmama tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren iki hafta içerisinde işe iade davası açılmalıdır. İşe iade davası iş mahkemeleri bulunan yerlerde iş mahkemelerine , iş mahkemesi bulunmayan yerlerde Asliye Hukuk Mahkemesine İş Mahkemesi sıfatı ile açılır. Süreler hak düşürücü nitelikte olup söz konusu bir aylık ve iki haftalık sürelere uyulmaması halinde dava reddedilir. Bu nedenle sürelere ve iş güvencesi şartlarına özellikle dikkat edilmelidir.
İŞE İADE DAVASI SONUCUNDA NE KAZANILIR?
İşe iade davası lehe sonuçlandığı takdirde mahkemece davacı işçinin işine iadesine karar verilir ve ayrıca parasal olarak yargılama esnasında dört aya kadar boşta geçen süre ücreti hesaplattırılarak işçiye ödenmesine hükmedilir. Yani işçi işe başlatılsa da başlatılmasa da ya da işçi işe dönmek istemese de boşta geçen süre ücretine hak kazanır , bu parasal kazanım uygulamada işçinin dört aylık giydirilmiş brüt ücretidir. İşçinin karara istinaden işe iade için işverene başvurması üzerine işveren tarafından işe başlatılmadığı takdirde işçinin kıdemine göre hesaplanan işe başlatmama tazminatının işçiye ödenmesi gerekir, bu tazminat işçinin dört ile sekiz aylık çıplak brüt ücretidir. Dolayısıyla işe iade davası sonucunda işçi dört aylık giydirilmiş brüt ücreti tutarında boşta geçen süre ücreti ve yine en az dört aylık çıplak brüt ücreti tutarında işe başlatmama tazminatına hak kazanır.