Kıdem Tazminatı
Av. Orhun Türkoğlu
KIDEM TAZMİNATI NEDİR?
Kıdem tazminatı, iş sözleşmesi 1475 sayılı iş kanunun 14 maddesine öngörülen koşul ve nedenlerle sona eren işçiye veya onun ölümü halinde mirasçılarına yapılan bir ödemedir. İşverene ait bir ya da birkaç iş yerinde belli bir süre çalışmış bir işçinin işini kaybetmesi halinde işinde yıpranması yeni bir iş edinmede karşılaşacağı güçlükler ve iş yerine sağladığı katkı göz önüne alınarak geçmiş hizmetlerine karşılık işveren tarafından işçiye kanuni esaslar dahilinde verilen toplu paraya kıdem tazminatı denilmektedir.
KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR
Kıdem tazminatının hesaplanması işçinin işten ayrıldığı tarihten işe başladığı tarih çıkarılarak bulunan sonuçtan kıdeme dahil olmayan örneğin makul süreyi aşan hastalık izini , grev veya lokavtta geçen süreler, ücretsiz izinde geçen süreler, çıkarılarak kıdem süresi bulunur. Kıdem süresi bulunduktan sonra işçinin bir günlük çıplak brüt ücreti hesaplanır , daha sonra kıdem tazminatına esas olabilecek işçiye yapılan prim, ikramiye ve süreklilik arz eden ek ödemelerin yıllık tutarı 365’e bölünerek aynı şekilde günlük çıplak brüt ücrete eklenir ve bu şekilde giydirilmiş brüt ücret bulunur. Bulunan sonuç 1 yıl için 30 ile çarpılarak işçinin 1 yıllık kıdem tazminatı hesaplanır ve aynı sonuç işçinin kıdem süresine göre yıl ve ay ve gün olarak hesaplanarak nihai kıdem tazminatı bulunur. Ayrıca işçinin 1 yıllık kıdem tazminatı kıdem tazminatı tavanını aşıyorsa kıdem tazminatı tavanı dikkate alınarak hesaplama yapılır .Örneğin işçinin aylık brüt ücreti 30.000 TL günlük brüt 30.000/30=1000TL olur ve bu işçi yılda brüt 36.500 TL ek ödeme alıyorsa 36.500/365=100 TL günlük çıplak brüt ücrete eklenerek 1.100 TL giydirilmiş brüt ücret hesaplanmış olur, işçinin 3 yıl kıdemi olduğu farzedilirse 1100(günlük giydirilmiş brüt ücretX30(gün)X3(yıl)=99.000 TL kıdem tazminatına hak kazanılır.
KIDEM TAZMİNATI NASIL ALINIR?
Kıdem tazminatı, kıdem tazminatına hak edilecek şekilde iş akdi feshedilen işçinin işverene müracaatı sonucu alınabileceği gibi işverenin kıdem tazminatını ödemekten kaçınması durumunda hukuki yollara müracaat edilerek alınabilir. Bunun için öncelikle zorunlu arabuluculuk yoluna başvuru yapılır, yapılan görüşmelerde anlaşma sağlanamaması halinde kıdem tazminatı davası açılarak dava neticesinde kıdem tazminatı tahsil edilir. Burada önemli olan iş akdinin kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde sona ermiş olmasıdır. Bu da ya iş akdinin işçi tarafından haklı sebeple feshedilmesi ya da işveren tarafından haklı veya geçerli sebep olmaksızın iş akdinin feshedilmesi ve işçinin ölümü,emekliliği,evliliği şartlarına uygun sonlanma ile mümkün olmaktadır.
KIDEM TAZMİNATI ŞARTLARI
Öncelikle İş akdi feshedildiği tarihte işçinin iş yerinde en az 1 yıllık kıdeminin bulunması gerekir bu şart sağlandıktan sonra aşağıdaki tüm durumlarda işçi kıdem tazminatına hak kazanır;
İşçinin ölümü , emekliliği , muvazzaf askerlik hizmeti sebebiyle işten ayrılması ya da kadın işçinin sözleşmesini evlendiği tarihten itibaren 1 yıl içinde kendi isteğiyle sona erdirmesi , İş Kanunu 24. maddedeki bildirimsiz derhal fesih sebeplerinden birisi ile işçi sözleşmeyi feshederse kıdem tazminatına hak kazanır, aynı şekilde işveren haklı bir sebep bulunmaksızın iş akdini fesh ederse işçi yine kıdem tazminatına hak kazanır, işveren geçerli sebeple iş akdini feshettiği takdirde yine işçi kıdem tazminatına hak kazanır.
KIDEM TAZMİNATI ZAMANAŞIMI
Kıdem tazminatında zaman aşımı süresi iş akdinin feshedildiği tarihten itibaren 5 yıldır, 2017 yılı ve öncesinde 10 yıl olan kıdem tazminatı zaman aşımı süresi 2017 yılında yapılan değişiklik ile 5 yıla indirilmiştir, bu değişiklik kıdem tazminatını da fazla mesai alacağı, yıllık izin ücreti alacağı, ücret alacağı gibi alacakların zaman aşımı süresi ile aynı olmasına neden olmuştur. Bu durum yani beş yıllık kıdem tazminatı zamanaşımı süresi kısmi dava olarak açılan kıdem tazminatı davalarında davanın uzun sürmesi halinde tazminatın zaman aşımına uğrama riskini ortaya çıkarmaktadır. Bu sebeple dava açılırken ve davanın devamı sırasında kıdem tazminatının zaman aşımı süresinin 5 yıl olduğu unutulmamalı özellikle kısmi dava olarak açılan kıdem tazminatı davalarında bu husus göz önünde bulundurularak dikkatli olunmalıdır.
KIDEM TAZMİNATI FAİZ HESAPLAMA
Kıdem tazminatı faizi yasal olarak bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden hesaplanır, bunun için Merkez Bankası’nın yayınlamış olduğu bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı Kıdem tazminatına hak kazanılan yani iş akdinin sonlandığı tarihteki ilgili ayın Faiz oranının yıllık olarak uygulanması ile hesaplanır, buradaki önemli husus faizin aylık olarak değil bankalarca bir yıla kadar mevduata uygulanan en yüksek faiz oranı üzerinden hesaplanmasıdır. Hak kaybı yaşamamak adına uzman bir iş hukuku avukatından hesaplama konusunda yardım alınması faydalı olacaktır.