Türk Medenî Kanunu’na göre yaşlılığı, engelliliği, deneyimsizliği veya ağır hastalığı nedeniyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat eden her ergin, kendi isteğiyle kısıtlanmasını ve kendisine vasi atanmasını mahkemeden talep edebilir . Bu düzenleme, kişinin temel haklarını zedelemeden, kendi iradesiyle kendisine hukuki koruma mekanizmasına sahip olma imkânı verir.
Yetkili ve Görevli Mahkeme: Kısıtlanmak isteyen kişinin yerleşim yerindeki Sulh Hukuk Mahkemesi.
KİMLER BAŞVURABİLİR? (Şartlar)
- Ergin olmak (18 yaşını doldurmuş ya da mahkemece ergin kılınmış).
- Yaşlılık, engellilik, deneyimsizlik veya ağır hastalık nedenleriyle işlerini gerektiği gibi yönetemediğini ispat etmek:
- Kişinin talebinin özgür iradeye dayanması ve bu amaçla mahkemece dinlenmesi. (TMK 409 gereği mahkemece dinlenilmek zorunludur)
DAVA SÜRECİ
- Dilekçe ile başvuru: Kısıtlanma nedeni ve bu nedenin kişinin yaşamını nasıl etkilediği izah edilerek delillendirilir. Önerilen vasinin kimlik ve iletişim bilgileri, yakınlık durumu, tahsili ve mesleği belirtilir.
- Hâkimin kısıtlı adayını dinlemesi: Başvuran kişi bizzat dinlenir; bunun için duruşma açılır ve hakim tarafından kişinin özgür iradesi ile kısıtlanmak istediğine ve kişinin mevcut durumuna dair inceleme yapılır.
- Kısıtlama ve vasi ataması kararı: Mahkeme, vesayeti gerektiren nedenlerin ispatlandığı kanaatine varırsa kısıtlama kararı verir ve kısıtlanan kişiye bir vasi atar.
- İlân: Karar kesinleşince, yani varsa itiraz üzerine nihai karar verilince, kısıtlının yerleşim yeri ve nüfusa kayıtlı olduğu yerde kısıtlama kararı ilân olunur; iyi niyetli üçüncü kişiler ilândan önce kısıtlı adayının gerçekleştirdiği işlemlerden etkilenmez yani vasinin veya vesayet makamının onayı aranmaz , ilandan sonra kişinin kendi başına yaptığı borçlandırıcı işlemler askıda kalır ve vasinin onayı veya işlemin niteliğine göre vesayet makamının izni gerekir.
VASİLİK SÜRESİ VE DENETİM
Vasi 2 yıl için atanır. Vesayet makamı iki yılda bir süreyi yine ikişer yıl uzatabilir; 4 yıl dolunca vasi vasilikten çekinme hakkını kullanabilir (TMK m. 456).
KARARIN İLÂNI VE ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ETKİSİ
Kısıtlama kararı kesinleşince derhâl ilân edilir; iyi niyetli üçüncü kişiler ilândan önce etkilenmez (m. 410/2). Bu, işlem güvenliği açısından belirleyicidir.
VESAYETİN KALDIRILMASI
Kendi isteğiyle kısıtlanan kişi hakkında vesayet, kısıtlamayı gerektiren sebep ortadan kalkınca kaldırılır (TMK m. 476). Örneğin ağır hastalığın iyileşmesi veya zihni fonksiyon kaybının tekrar kazanılması hâlinde talep üzerine vesayet kaldırılabilir.
