Toplu işçi çıkarma 4857 sayılı iş kanununun 29. Maddesinde düzenlenmiş olup usulen ve esasen uyulması gerekli şekli kurallara ve oluşması gereken özel hallerin varlığına bağlı olup bu şartların birlikte varlığı hallerinde toplu işçi çıkarma mümkündür.
Kanunda usuli şartlar detaylıca izah edilmiş olup sırasıyla ve dikkat edilmesi gereken özel haller ile birlikte aşağıda maddenin bentleri tek tek irdelenmiştir;
Bent -1
-“İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin
gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, iş yeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir.“
İşveren toplu işçi çıkarmak istediğinde kanun gereği belirtilen sebeplerden birine dayanmak zorundadır, yani örneğin sebepsiz olarak işçi çıkarma kararı alamaz aksi halde fesih geçersiz hale gelir. Aynı şekilde süre şartına da uymalı ve fesih tarihinden en az 30 gün önce ilgili yerlere kararını bildirmelidir. Kanunda belirtilmemiş olsa da burada dikkat edilmesi gereken işçinin kıdemine göre ihbar süresi 30 günü geçiyorsa bu halde ihbar süresi kadar zaman önce bildirimini ilgili yerlere yapmalıdır aksi halde fesih yine geçersiz hale gelecektir.
Bent-2
-“İşyerinde çalışan işçi sayısı:
a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,
İşine 17 nci madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son
verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.” Gayet açık olduğu üzere burada kaç işçinin işten çıkarılması halinde toplu işçi çıkarma prosedürünün uygulanması gerektiği belirtilmektedir. Bu sayı da iş yerinde çalışan işçi sayısı ile belirlenmekte olup kanun maddesinde açık bir şekilde ifade edilmiştir. Burada da önemli olan dikkat edilmesi gereken husus işyeri ile ifade edilmek istenen işverenin tüm işçileridir yani bir fabrikasında yahut atölyesinde mevcut olanlar değil tüm işçileri hesaba dahil edilmelidir.
Bent-3
“Birinci fıkra uyarınca yapılacak bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, bundan etkilenecek
işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine
ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur. “
Burada idari bilgilendirmeye ve hukuksal denetime yönelik bir düzenleme ifade edilmiş olup hem işçi tarafına hukuksal denetim için süre tanınmakta hem de idareye işçiler için alabileceği önlemleri alması için süre tanınmak istenmiştir.
Bent-4
“Bildirimden sonra işyeri sendika temsilcileri ile işveren arasında yapılacak görüşmelerde,
toplu işçi çıkarmanın önlenmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması yahut çıkarmanın
işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi konuları ele alınır. Görüşmelerin sonunda, toplantının yapıldığını gösteren bir belge düzenlenir. “
Bu düzenleme de işçi çıkarma kararının ani bir şekilde verilmesini engellemeye ve tarafları müzakere ederek daha sağlıklı karar vermeye teşvik etmektedir.
Bent-5
“Fesih bildirimleri, işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden
otuz gün sonra hüküm doğurur. “
Usül olarak getirilmiş bir kural olup feshin hüküm ve sonuç doğuracağı zamanı belirlemektedir. Yine bu süreye riayet edilmemesi de feshi geçersiz hale getirmektedir.
Bent-6“İşyerinin bütünüyle kapatılarak kesin ve devamlı suretle faaliyete son verilmesi halinde,
işveren sadece durumu en az otuz gün önceden ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirmek ve işyerinde ilan etmekle yükümlüdür. İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihen işe çağırır.“
İşyerinin kapatılması halinde toplantı yapılıp süreci tekrar değerlendirme gibi usullerin uygulanmasına gerek yoktur bu halde bildirim süresine uyulmalıdır. Kararın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde işveren aynı iş için işçi almak isterse eski işçilerine öncelik tanımalıdır.
Bent-7
“Mevsim ve kampanya işlerinde çalışan işçilerin işten çıkarılmaları hakkında, işten
çıkarma bu işlerin niteliğine bağlı olarak yapılıyorsa, toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler
uygulanmaz. “Burada aslında 1. Bentte belirtilen işten çıkarma nedeni bu işlerin doğasından kaynaklanmaktaysa toplu işçi çıkarma hükümlerinin uygulanmasına gerek bulunmadığı belirtilmektedir. Örneğin turizm sezonu bittiğinde turistik bir iş yerinin işçilerini çıkarması toplu işçi çıkarma olarak değerlendirilmeyecek ancak turizm sezonu içerisinde böyle bir çıkarma yapılırsa toplu işçi çıkarma olarak değerlendirilecektir.
Bent-8“İşveren toplu işçi çıkarılmasına ilişkin hükümleri 18, 19, 20 ve 21 inci madde
hükümlerinin uygulanmasını engellemek amacıyla kullanamaz; aksi halde işçi bu maddelere göre dava açabilir.“
Burada toplu işçi çıkarma usulünün iş güvencesi hükümlerinin uygulanmasını engelleyemeyeceğini , iş güvencesi hükümlerine ek olarak iş verene yükümlülükler getirildiği ifade edilmiştir. Yani bir numaralı bentte ifade ettiğim ihbar süresi örneğinde olduğu gibi otuz günden fazla ihbar süresi olan işçiye toplu işçi çıkarma prosedürü uygulandığında otuz gün değil ihbar süresi kadar süre önce bildirimde bulunulmalıdır. #işçiçıkarma #topluiscicıkarma#geçersizfesih
